In zijn boek ‘Identiteit’ kruist Paul Verhaeghe (wikipedia) de effecten van de groeiende individualisering in onze neoliberale samenleving met de beginselenen van het identiteitsdenken van Birkigt en Stadler en verreikt het uit zijn eigen psychotherapeutische inzichten.
Boekbeschrijving
Maatschappelijke veranderingen hebben gezorgd voor een veranderd ik-gevoel. Paul Verhaeghe onderzoekt de effecten van dertig jaar neoliberalisme, vrijemarktwerking, privatisering en de relatie tussen de maakbare samenleving en onze identiteit. Wie wij zijn wordt zoals altijd bepaald door de context waarin wij leven. Die context bepaalt op dit moment: Wie geen succes heeft zal ziek zijn. De dwang tot succes en geluk blijkt een keerzijde te hebben: het leidt tot verlies aan zelfbesef, tot desoriëntatie en vertwijfeling. De mens is eenzamer dan ooit. De liefde is moeilijk te bereiken en betekenisvol leven is diepgaand problematisch geworden.
Vanuit zijn klinische ervaring als psychotherapeut laat Verhaeghe zien hoezeer de veranderde maatschappij doorwerkt in de hedendaagse individuele psychische problemen. Mensen komen met andere psychische klachten bij de psychiater dan voorheen.
Zeker lezenswaard.
Bekijk het VPRO interview met Paul Verhaeghe.
Bestel het boek bijv. bij bol.com.
Inhoud van het boek
Inleiding
- Identiteit
Wie ben ik?
En ik dan?
Identiteit tussen lichaam en groep
Zelf vertrouwen, zelfrespect, zelfhaat
Wie moet ik zijn (en wie of wat niet)?
Agressie en angst
Identiteit is ideologie - Ethiek: van zelfrealisatie naar zelfverloochening
Ethiek van de Klassieken een goed karakter heeft mores
Christelijke moraal: de mens is door en door slecht
Gods vrijdenkende handelaars
Verdeeldheid, zelfverloochening en transcendentie - Jongens en wetenschap: de maakbare mens
Utopia: de maakbare maatschappij
Vooruitgang
Maakbaarheid
Wetenschap: de verlichte samenleving
Wees toch eens redelijk! maakbare individu - Het wezen van de mens?
Nature or nurture?
Ethiek en biologie
‘Do ut des’ en An eye for an eye’
Freud: de mens als spanningsveld
Genot
Intermezzo: Maatschappij en stoornis - Enron-maatschappij
Het nieuwe verhaal: neoliberalisme
Loon naar werken in naam van de vrijheid
Sociaaldarwinisme in een economische verpakking
De universiteit als kennisbedrijf
Het ziekenhuis als zorgbedrijf
Effecten op de kwaliteit
Maatschappelijke gevolgen - Identiteit: machteloze maakbaarheid
Morele ontwikkeling
De fopspeenjongeren
Make it or Break it
En succes met het nieuwe contract!
Survival weekends als teambuilding
Nieuwe persoonlijkheidskenmerken
Machteloze maakbaarheid - De nieuwe stoornissen: Rank and Yank
Paradigmatisch geloof versus kritische wetenschap
Mentale stoornissen als sociale problemen
Te grote ongelijkheid als dooddoener
Mentale stoornissen als morele stoornissen
Disciplinering als behandeling
Hallo, Vanessa, wat kan ik voor u doen? - Het goede leven
Maatschappelijke organisatie: gelijkheid en verschil
Arbeidsorganisatie
Digitalisering en de illusie van ‘meten is weten’
De ander moet veranderen – de ander, dat zijn wij
Verandering van en via waarden
Zelfzorg en het goede leven
Individu en gemeenschap - Savanha
Dankwoord
Bibliografie
Noten
Register
Recensie van Dr. H.C. Stoffels
Identiteit is niet een wezenskenmerk van de mens, maar wordt gevormd in wisselwerking met zijn omgeving. Hoe de mens is en wordt, hangt voor een belangrijk deel van de omstandigheden af. Twee tegengestelde krachten bepalen zijn gedrag: de wens om deel uit te maken van een groter geheel en de wens om zelfstandig te zijn. Een gezonde maatschappij bewaart de balans tussen eenvormigheid en individualisme. In de huidige neoliberale samenleving overheerst echter de gedachte dat het individu zelf geheel verantwoordelijk is voor het eigen succes of falen. Alle relaties en instituties worden geëconomiseerd. Mensen denken vrij te zijn, maar waren in feite nog nooit zo machteloos, zo beweert de auteur van deze prikkelende studie, psychoanalyticus en hoogleraar aan de Universiteit van Gent. Bij het formuleren van zijn kritische inzichten grijpt hij regelmatig terug op Freud. Een boeiende verhandeling die tot denken aanzet en tot tegenspraak oproept.